با افتخار در خدمت شما هستیم با مجله فرش قالیفرشان، و مروری بر ارزش و اعتبار قالی کاشان، ارزش تاریخی – فرهنگی، معرفی الگو و طرح های مشهور و سبک بافتی و تاثیر آن بر کیفیت بالای این قطعه، آشنایی با مشاهیر قالی بافی کاشان و… همراه ما باشید در این جهان رنگارنگ با الگو های پیچیده و نقش های خیره‌کننده.
قالی کاشان
قالی کاشان: قطعه ای زیبا و اعجاب انگیز
این قطعه نوعی کفپوش اصیل ایرانی است که در کاشان و آران و بیدگل و نواحی اطراف، بافته می شود و قدمت و اصالت آن زبانزد است. جایگاه ویژه این قطعه به خاطر شیوه های بافتی نوین در قالب دستی یا ماشینی و الگو های بی نظیر و منحصر به فرد آن است.
این موضوع که سالانه بیش از 1500 متر فرش دستباف توسط زنان و مردان هنرمند کاشانی، تولید می شود و این قطعه گرانبها در حدود 65 درصد از کل تولیدات فرش ماشینی و 70 درصد از کل صادرات فرش ماشینی ایران را برای خود ثبت کرده است، اهمیت والای این پیشه اصیل در کشور ایران و جایگاه فرهنگی، هنری و اقتصادی آن را نشان می دهد. قالی بافی در کاشان پیشینه ای کهن دارد و با وجود بحران های اقتصادی و در طول ادوار مختلف تاریخ، همچنان توانسته به بقای خویش ادامه دهد.
از رنگ های خاص و شاد تا بافت ظریف و متراکم، با جزئیات پیچیده اش، قالی کاشان می‌تواند به راحتی علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر ایرانی را مجذوب خود کند. در بخش انتهایی مقاله با بررسی شهرت جهانی قالی کاشان خواهیم دید این قالی ها به عنوان نمونه های برجسته هنر قالی بافی ایران شناخته شده‌اند و به خاطر زیبایی استثنایی و نمایندگی از میراث هنری غنی ایران تجلی می‌کنند. با ما همراه شوید و تجربه زیبایی بصری و لمسی قالی کاشان را به شما معرفی کنیم.
تاریخچه
فرش کاشان قدمت کهن و غنای تاریخی ویژه ای دارد. فرش های نفیس کاشان نیز همچون بسیاری از دیگر آثار ارزنده در ادوار مختلف تاریخ، هدف غنیمت گیری یا ربایش توسط بیگانگان بوده و یا در جریان هجوم وحشیانه مغول از بین رفته و اثر زیادی ار آن ها بر جا نمانده به جز تعریف و تحسین در منابع و کتب ادبی. اما همین آثار محدود نیز افتخاری برای هنرمندان کاشان و الهام بخش سایر طراحان و تولیدکنندگان واقع شده است. در ادامه مقاله مشاهیر و آثار نفیس فرش کاشان به تفصیل برای شما ذکر خواهد شد.
همچنین مجله قالیفرشان در مقاله ای جامع با عنوان تاریخچه فرش کاشان به غنای تاریخی و قدمت کهن پیشه فرش بافی در کاشان پرداخته است. در صورت تمایل می توانید به مقاله رجوع کرده و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
طرح و نقشه
طرح و نقشه خاص و منحصر به فرد در فرش کاشان از ویژگی های بارز آن به حساب می آید و با الهام از هنر های نقاشی و معماری، مناظر طبیعی، اشکال هندسی، گل و بوستان و… طراحی و بافته می شود. . بعلاوه به کارگیری رنگ های غنی و طبیعی، کیفیت ممتاز و ماندگاری طولانی مدت، تراکم بالا و لطافت الیاف فرش، و همینطور بافت ظریف و جزئی از دیگر ویژگی های آن محسوب می شوند.
الگوی فرش کاشان، از نقشه لچک ترنج فرش اصفهان نیز الهام گرفته و دستخوش ابتکار هنرمندان و تولیدکنندگان شده است. در ادامه شش مورد از انواع طرح و نقشه در فرش کاشان را معرفی می کنیم. نوع گره در بافت این فرش نیز گره فارسی، نامتقارن یا سنه است.
لچک ترنج یا ترنج و محراب
این طرح از دوره صفویه تا به حال مرسوم است و الهام گرفته از کاشی کاری بناها یا طراحی و نقاشی کتاب ها بوده است. نقشه فرش کاشان معمولا از یک ترنج مرکزی چند قسمتی و تعدادی لچک تشکیل شده، ترنج مرکزی نیز تعدادی ترنج متحدالمرکز دارد. زمینه و لچک ها نیز تعدادی نقوش از ساقه های باریک و برگ و بوته، نیلوفر آبی، گل سرخ، و… به همراه دارد و طراحی گل ها شیباهت زیادی به اشکال هندسی دارد.
قالی افشان کاشان
طرح افشان
طرح افشان نیز که در مقاله قالی و قالیبافی به آن اشاره کردیم از نقوش مشهور و محبوب فرش ایرانی است و کاربرد بسیاری در طراحی نقشه فرش دارد. طراح این سبک زیبا، میرزا عباس صنیعی از کاشان است که علاوه بر افشان، طرح هایی از جمله ترنج و محراب و طرح های خلوت و گل درشت نیز از جمله آثار و ابداعات اوست.
گلدانی و درختی
از طرح های اصیل بافته شده در فرش دستباف کاشان که توسط طراح بزرگ آقای فرشچی معروف به دبیرالصنایع ابداع شده است، می باشد. این طرح به حاج خانمی نیز معروف است و از ویژگی های آن تکراری نبودن اشکال و وجود گلدان یا درخت در سرتاسر بوم یا زمینه می باشد.
قالی گلدانی درختی کاشان – اثر استاد دبیر الصنایع
محرابی
نقشه این فرش با الهام از محراب مساجد طراحی شده و کاربرد آن نیز اکثرا در مساجد و اماکن متبرکه است. در نقشه این فرش در بخش بالای زمینه قوس محراب تشکیل شده و نوار حاشیه تا انتها زمینه فرش را می پوشاند. احتمال دارد در قوس محراب، حاشیه چپ و راست یا جایگاه سجده، متن قرآن، حدیث یا اسما متبرکه نوشته می شود. این فرش فاقد هر تصویر دیگر از انسان و جاندار است تا نماز افراد دچار اشکال نشود.
شکارگاه
طراح این سبک هنرمند بزرگ آقای سید محمد افسری می باشد. ایشان خدمات بسیاری در زمینه طراحی و بافت فرش دستباف کاشان ارائه داده اند. طرح شکارگاه شامل نقوش حیوانات، شکارچی و گیاهان در سرتاسر زمینه فرش است و به طور محدود و در قالب قالیچه، در برخی نواحی کاشان بافته می شود.
محتشم
قالب کلی این طرح لچک ترنج است و نقوش آن طرح ساده ای از درخت بید مجنون همراه با برگ و ساقه، در کنار حاشیه های پهن مزین به گل های شاه عباسی و بند گره می باشد. عمده گل ها نیز حالت قابی داشته و شاخ و برگ داخل آن طراحی بافته می شود.
آثار نفیس و مشاهیر قالی بافی
در ادامه برخی از قالی های نفیس بافته شده توسط هنرمندان کاشانی معرفی می شود:
- قدمت بافت کهن ترین قالی کاشان، قرن 11 هجری تخمین زده شده است و قطعه اصلی آن در موزه فرش ایران نگهداری می‌شود.
- قالی طرح شکارگاه، از بزرگترین قالیهای جهان و بافته شده در شهر کاشان، در موزه قالی ایران و همینطور موزه متروپولیتن نیویورک آمریکا نگهداری می شود.
قالی اردبیل در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن
- احتمالا قالی اردبیل یا شیخ صفی مشهور نیز در کاشان بافته شده باشد زیرا سبک بافت آن مشابه بافندگان کاشان است. این فرش در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود و متعلق به دوره شاه طهماسب صفوی است. طراحی قالی اردبیل از نمونه های بارز و منحصر به فرد قالی بافی است یک شاهکار از هنر انتزاعی محسوب می شود. در قسمتی از این قالی بیتی از حضرت حافظ حک شده است:
جز آستان توام در جهان پناهی نیست سر مرا به جز این در حواله گاهی نیست
قالی نفیس اردبیل – اثر هنرمند کاشانی
- قالی شاه عباسی که طرح افشان زیرمجوعه ای از آن است، قالی شکارگاه و محتشم نیز از دستاورد های هنری طراحان کاشان است.
- قالی معروف به پولونزی یا لهستانی که بافت آن در اواخر قرن 10 هجری به ایران سفارش داده شده نیز در کاشان بافته شده است.
قالیبافخانه (کارگاه های قالیبافی کاشان)
شهرت فراوان قالی بافی در کاشان به گونه ایست که از هر 10 خانه در 5تای آنها دار قالی برپاست و زنان و مردان هنرمند هرروزه به خلق این اثر گرانبها مشغول اند. کارگاه های قالی بافی کاشان از چندین جهت دارای اهمیت هستند. برای حفظ و ترویج هنر قالی بافی در شهر بسیار اهمیت دارند. صنعتگران و قالی‌بافان ماهر در این کارگاه‌ها به هم می پیوندند تا با استفاده از تکنیک‌های سنتی که از نسل به نسل منتقل شده‌اند، قالیهای شگفت‌انگیزی را تولید کنند.
این کارگاه‌ها به عنوان مراکز خلاقانه و خلق هنر دستی عمل می‌کنند و در آن استادان طراح و بافنده، شاگردان را در فرآیند پیچیده طراحی و بافندگی قالی راهنمایی می‌کنند. کارگاه ها به طور همزمان به اقتصاد بومی کمک می کنند؛ وجود کارگاه های بافت قالی متعدد در سطح شهر و بافندگی بصورت گروهی نیز، منبع درآمد بسیاری از خانوار هاست و سبب اشتغال زایی و کارآفرینی می شود.
نقش برجسته قالیبافی در حفظ میراث فرهنگی کاشان از دیگر فایده های قالی بافی است. این هنر ارزنده نماد افتخار و هویت مردم کاشان و اثری از هنر فاخر آنهاست؛ همچنین تضمینی بر بقای این گنجینه موروثی است تا آثار فوق العاده بیشتری تولید و در عرصه بومی و جهانی عرضه شود.
قالیبافخانه – کارگاه قالیبافی کاشان
بیشتر بخوانید
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
از کالکشن قالیفرشان دیدن کنید و تنها با یک کلیک قطعه ای شگفت انگیز از فرش کاشان را به منزل ببرید.
━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━━
مقالات مرتبط
سلطان فرش ایران
10 فروشگاه برتر فرش ماشینی
تاریخچه فرش کاشان
