چگونه فرش اصل را از فرش تقلبی تشخیص دهیم؟
فهرست مطالب
چگونه فرش اصل را از فرش تقلبی تشخیص دهیم؟
1. بررسی جنس الیاف به‌صورت تخصصی
– پشم طبیعی: پشم مرغوب در فرش‌های دستباف معمولاً نرم، انعطاف‌پذیر و کمی براق است. اگر چند تار از پرز فرش را جدا کنید و با میکروسکوپ ساده یا حتی ذره‌بین نگاه کنید، ساختار فلس‌مانند (شبیه پولک ماهی) روی تارها می‌بینید که خاصیت پشم طبیعی است. همچنین، پشم در برابر شعله به‌سرعت نمی‌سوزد، بلکه جمع می‌شود و بوی کزدادگی موی حیوان می‌دهد.
– ابریشم اصل: ابریشم طبیعی بسیار ظریف، براق و مقاوم است. اگر تار ابریشمی را بکشید، به‌راحتی پاره نمی‌شود و در نور، درخششی ملایم و چندرنگ (مثل منشور) دارد. تست سوختن هم جواب می‌دهد: ابریشم اصل بوی موی سوخته می‌دهد و خاکسترش شکننده است.
– مواد مصنوعی: در فرش‌های تقلبی، الیاف مصنوعی مثل اکریلیک یا پلی‌استر استفاده می‌شود. این الیاف زیر ذره‌بین صاف و یکنواخت به نظر می‌رسند، بدون ساختار فلس‌مانند. در تست سوختن، ذوب می‌شوند و بوی تند شیمیایی (مثل پلاستیک سوخته) تولید می‌کنند.
2. ساختار گره‌ها و تراکم بافت
– گره‌های دستباف: در فرش‌های اصل دستباف، گره‌ها با دست زده شده‌اند و اگر پشت فرش را نگاه کنید، می‌بینید که گره‌ها اندازه و شکل یکسانی ندارند. تعداد گره‌ها در هر سانتی‌متر مربع (رج‌شمار) هم یک معیار مهم است. فرش‌های باکیفیت‌تر رج‌شمار بالاتری (مثلاً 40 تا 60 رج) دارند. برای شمارش، یک خط‌کش بردارید و تعداد گره‌ها را در یک سانتی‌متر از طول و عرض بشمارید.
– بافت ماشینی: در فرش‌های تقلبی ماشینی، گره‌ها کاملاً یکنواخت و منظم هستند و اغلب پشت فرش با لایه‌ای از چسب یا لاتکس پوشانده شده تا استحکامش بیشتر شود. این چسب در فرش‌های دستباف وجود ندارد، چون تار و پود به‌طور طبیعی به هم متصل‌اند.
3. رنگرزی و پایداری رنگ
– رنگ‌های طبیعی: در فرش‌های اصل، از رنگ‌های گیاهی (مثل روناس، نیل، پوست گردو) یا معدنی استفاده می‌شود. این رنگ‌ها عمق و گرمای خاصی دارند و با گذر زمان، به‌جای کم‌رنگ شدن، گاهی زیباتر می‌شوند. برای تست، یک دستمال سفید مرطوب را محکم روی قسمت رنگی بکشید؛ اگر رنگ پس نداد، احتمالاً طبیعی است.
– رنگ‌های شیمیایی تقلبی: در فرش‌های ماشینی یا تقلبی، رنگ‌ها اغلب تند، براق و مصنوعی به نظر می‌رسند. این رنگ‌ها با دستمال مرطوب ممکن است پس بدهند یا با شست‌وشو به‌سرعت کم‌رنگ شوند.
4. بررسی تار و پود
– تار و پود دستباف: در فرش‌های اصل، تارها (رشته‌های عمودی) معمولاً از پنبه، پشم یا ابریشم هستند و با دست ریسیده شده‌اند، بنابراین ضخامتشان کمی متغیر است. اگر لبه فرش را باز کنید، می‌بینید که تارها به‌صورت طبیعی به ریشه‌ها متصل‌اند.
– تار و پود ماشینی: در فرش‌های تقلبی، تارها اغلب مصنوعی و کاملاً یکنواخت‌اند و ریشه‌ها معمولاً به‌صورت مصنوعی (مثلاً با دوخت یا چسب) به فرش اضافه شده‌اند، نه اینکه ادامه تارها باشند.
5. وزن و انعطاف‌پذیری
– فرش دستباف اصل به دلیل استفاده از مواد طبیعی، وزن متعادلی دارد و انعطاف‌پذیر است؛ یعنی وقتی تا می‌کنید، به‌راحتی خم می‌شود و صدای شکستن یا خش‌خش نمی‌دهد.
– فرش‌های تقلبی ماشینی گاهی به دلیل چسب و مواد مصنوعی، سفت‌تر هستند و موقع تا کردن ممکن است صدای شکستن چسب یا لایه زیرین شنیده شود.
6. بررسی طرح و تقارن
– طرح دستباف: در فرش‌های دستباف، به دلیل کار انسانی، ممکن است در طرح‌ها تفاوت‌های جزئی (مثلاً عدم تقارن کامل در نقش‌ها) ببینید. این نقص‌ها در واقع نشانه اصالت‌اند، چون هیچ بافنده‌ای نمی‌تواند مثل ماشین کار کند.
– طرح ماشینی: در فرش‌های تقلبی، طرح‌ها با دقت ریاضی و کاملاً متقارن‌اند، چون توسط نرم‌افزار و دستگاه طراحی شده‌اند.
7. بوی فرش
– فرش دستباف اصل، به‌خصوص اگر نو باشد، بوی طبیعی پشم یا مواد رنگرزی گیاهی می‌دهد. در مقابل، فرش‌های تقلبی ممکن است بوی شیمیایی یا پلاستیک داشته باشند، به‌ویژه اگر تازه تولید شده باشند.
8. لبه‌ها و ریشه‌ها
– لبه‌های فرش دستباف: لبه‌ها با دست دوخته شده‌اند و ممکن است کمی ناهموار باشند. ریشه‌ها هم ادامه تارهای فرش‌اند و به‌صورت طبیعی از آن بیرون آمده‌اند.
– لبه‌های فرش ماشینی: لبه‌ها با دستگاه اورلاک شده و کاملاً یکنواخت‌اند. ریشه‌ها هم اغلب به‌صورت جداگانه دوخته یا چسبانده شده‌اند.
نکته مهم: تست زمان و استفاده
اگر فرش قدیمی است، ببینید چطور با گذر زمان تغییر کرده. فرش‌های دستباف اصل با استفاده، نرم‌تر و زیباتر می‌شوند، در حالی که فرش‌های تقلبی ممکن است پرز بدهند، رنگشان بپرد یا خراب شوند.
پیشنهاد عملی: اگر می‌خواهید خیلی دقیق باشید، یک نمونه کوچک از پرز یا تار فرش را جدا کنید و به آزمایشگاه نساجی بفرستید تا جنسش را تحلیل کنند. این روش برای فرش‌های گران‌قیمت توصیه می‌شود.
